De eerste dertien weken van rouw

De eerste dertien weken na het ervaren van een groot verlies zijn als een reis door een nog onbekend land. Zelfs als je al eerder een verlies hebt meegemaakt, is deze tijd nieuw en vol uitdagingen. Er spelen veel emoties en je moet zoeken naar een nieuwe balans.

Deze eerste dertien weken zijn belangrijk in het rouwproces.

Misschien ken je de term ‘de eerste dertien weken’ in de context van een zwangerschap. Het gaat dan om het eerste trimester. Dit is een cruciale fase waarin de basis voor alle belangrijke organen en lichaamssystemen van de baby wordt gelegd. Het is ook een periode waarin het risico op miskramen hoger is, waardoor veel aanstaande ouders opgelucht zijn als ze deze fase voorbij zijn.

Bomvol emoties

Het verlies van een dierbare kan veel emoties met zich meebrengen: van ongeloof tot intens verdriet, van verwarring tot enorme boosheid. Vooral in deze eerste tijd sijpelt de realiteit van het verlies langzaam door: het is echt zo.

Steeds minder aandacht

Rond een uitvaart is iedereen betrokken bij het grote verdriet. ‘Hoe gaat het met je?‘ ‘Wat erg, zeg!‘ ‘Gecondoleerd!‘ ‘Sterkte hoor!‘

Als de weken verstrijken, merken veel mensen in rouw dat de aandacht afneemt. Er wordt niet meer naar je gevraagd. Er heerst ook ongemak. Je kunt het dan beter over praktische zaken hebben, zoals ‘Wanneer denk je dat je weer toe bent aan werk?‘ of iets dergelijks.

Uiteindelijk wordt het bij veel mensen stil. Er wordt niet meer gevraagd naar je broer die is overleden na een lang ziekbed, of je moeder die toch behoorlijk plotseling overleed. En áls ze al naar je durven vragen, dan is het met zo’n blik in de ogen dat je er spontaan depressief van wordt.

Zijn we het collectief verleerd om rouw als omgeving vorm te geven?

Steun zoeken

Ik moet vaak denken aan een studie die is gedaan onder soldaten die terugkeerden van de Golfoorlogen. Het toonde aan dat degenen die in een steunende sociale omgeving terugkwamen, een lager risico hadden op het ontwikkelen van posttraumatische stressstoornis (PTSS). Er was ruimte voor het verhaal, ruimte om je weer te verhouden tot het alledaagse leven, terwijl je heftige herinneringen met je meedraagt.

Het grote verschil was dus de omgeving. Het verschil was niet of er een therapeut, coach, therapie, medicijn of behandeling was, maar de sociale omgeving van familie, vrienden, collega’s en bekenden.

Dragende omgeving

In rouw is dat echt niet anders. Het is ongelooflijk belangrijk dat er een dragende omgeving is voor iemand in rouw. Een omgeving waar echte aandacht is, dus ook aandacht voor het privéleven. Ruimte voor het echte, goede gesprek.

We lijken als maatschappij ondertussen gericht op therapie, pillen, programma’s en behandelaars. Er worden afspraken gemaakt met de huisarts, maatschappelijk werker, psycholoog of rouwcoach. En dat is op zich goed, maar DAT UURTJE PRATEN IS NIET GENOEG! Het lost niet de grote eenzaamheid op waarin mensen ongevraagd terechtkomen.

Een veilige haven bieden

We moeten als families, collega’s, vrienden en buren weer leren om die veilige haven te zijn als groot verdriet iemand treft.

En die veilige haven moet er direct na het verlies zijn. Maar het moet niet na dertien weken voorbij zijn.

Geen gebrek aan goede wil

In de praktijk zie ik zo vaak de stilte waarin mensen terechtkomen. De overledene wordt niet meer genoemd. Er wordt niet meer naar gevraagd. En ruimte voor de emoties is er niet, dus worden emoties ingeslikt of weggestopt.

Ik ben ervan overtuigd dat het niet zozeer een gebrek aan goede wil is dat dit veroorzaakt, maar eerder onvermogen: het niet weten hoe dan wel.

Doe iets, hoe klein dan ook

We zeggen al vanaf het begin: ‘Doe iets, hoe klein dan ook!‘ Dat kan dus ook een simpele vraag zijn: ‘Houd je jezelf staande in deze tijd?‘ Of: ‘Wat mis je het meeste aan de overledene?‘

Misschien kun je ook gewoon vragen: ‘Vind je het fijn om erover te praten, of nu even niet?‘ Dit geeft de ander de ruimte. Juist in die eerste dertien weken helpt het de ander om te landen in een leven dat er totaal anders uit kan zien. En stop er niet mee. Rouw is niet na dertien weken voorbij.

Dus doe iets, hoe klein dan ook!