Ik weet niet wat ik zeggen moet

Als we iets belangrijk vinden, dan is het wel dat er meer aandacht komt voor rouwen en dat de dood eenvoudiger bespreekbaar wordt. Mariska Overman en Rob Bruntink schreven samen het net verschenen boek ‘Ik weet niet wat ik zeggen moet‘, een gids met praktische tips voor ongemakkelijke en ingewikkelde gesprekken over rouw en verlies. Daarom vroegen we hen om een tipje van de sluier van het boek te lichten.

Rouw. Iedereen kent het woord, en vrijwel iedereen heeft het aan den lijve ondervonden. Het is ook niets nieuws: rouw is er sinds de mens er is. En toch…. Iets zeggen tegen iemand die in rouw is, het valt voor veel mensen niet mee.

Je mag stuntelen

Om maar met de deur in huis te vallen: dat is niet erg. Niemand verwacht een perfecte oneliner van je. Je mag stuntelen. Je mag over je woorden struikelen, je mag zeggen dat je niet weet wat je zeggen moet. Als iemand rouwt, is er simpelweg niets dat je kunt zeggen dat rouw doet afnemen.

Maar… je kunt iemand wel onnodig kwetsen door iets vervelends te zeggen. Of door slecht te luisteren. Of door over je eigen problemen te beginnen. Of door goedbedoelde opmerkingen die alleen maar zout in de wonde strooien (zoals: ‘gelukkig ben je nog jong, je kunt nog meer kinderen krijgen’).

Wees LIEF

Misschien wel het meest zinnige advies dat we je kunnen geven is: wees LIEF. Letterlijk, lief zijn is altijd goed. En LIEF als acroniem dat je helpt onthouden hoe je kunt doen tegen iemand in rouw:

• De L van Luisteren: luister naar iemands verhaal, ook als hij of zij het voor de tiende keer verteld. En luister dan oprecht, zonder oordeel, zonder vervolgens alle ruimte in te nemen met je eigen verhaal.
• De I van Interesseren: toon Interesse in de ander door vragen te stellen. Niet alleen vragen naar iemands welzijn (hoe gaat het nu?), maar ook vragen naar de overledene: wie was hij? Welke herinneringen koester je?
• De E van Erkennen: erken emoties. Laat het er zijn. Ook emoties als boosheid, machteloosheid of schuldgevoel. Rouw is meer dan verdriet. Troost het niet weg, maar geef er de ruimte voor en erken dat ze er zijn.
• De F van Faciliteren: help en maak het de ander (zeker in de eerste tijd na een overlijden) makkelijker door concreet hulp aan te bieden. Zeg dan niet: bel maar, want dat doet iemand niet. Zeg bijvoorbeeld: zaterdag ga ik voor je koken, hoe laat zal ik een pan brengen?

Als je LIEF bent, dan doe je iets heel waardevols voor iemand in rouw. En wie wil dat nu niet?

Een boek vol praktische tips

In ons boek ‘Ik weet niet wat ik zeggen moet’ staat het acroniem LIEF, en nog veel meer tips. Niet alleen over rouw, maar ook over gesprekken met naasten als iemand ernstig ziek is. En over hoe je over dood en verlies praat met kinderen. Of hoe je eigen uitvaartwensen bespreekbaar maakt als je partner helemaal geen zin heeft in een gesprek. Een boek voor iedereen, omdat iedereen vroeg of laat te maken krijgt met de dood. Want dood, net als rouw, is er sinds mensenheugenis, en toch… het valt niet mee.

Mariska Overman

Mariska en Rob zijn eigenaar van Bureau MORBidee, een advies- en communicatiebureau dat de dood bespreekbaar maakt.