‘Er is juist rond de dood zoveel aandacht voor het leven’

Corinne de Graaf is oprichter van het netwerk ‘Rouwen met Compassie’. Ze las als eerste ons boek dat 22 november uitkomt. We zochten elkaar op en hadden een mooi gesprek over de dingen die we belangrijk vinden: meer aandacht voor mensen in rouw en meer aandacht voor het lijf dat net zo hard meerouwt.

Als ik in de praktijk van Rouwen met Compassie binnenstap in Amsterdam, staat de koffie klaar. Aan het begin van het gesprek komen we erachter dat we beiden zijn opgegroeid in Middelburg en voor we het weten zijn we diep in gesprek over de dingen die ons raken.

De uitvaartwereld

‘Mijn oma ging dood. En de jaren tachtig waren ook de jaren van de aidsepidemie en veel van mijn vrienden en bekenden werden ook geraakt. En het raakte mij zo, hun dood en de uitvaarten. Eigenlijk is dat de reden waarom ik in de uitvaartwereld terecht kwam. Ik werd geraakt. ‘k Heb veel geleerd in die tijd, al is het alleen al van binnenkomen bij al die verschillende mensen en culturen. 

De dood en het leven liggen zo dicht bij elkaar en daar waar dit bij elkaar komt, daar wilde ik zijn. Er is juist rond de dood is zoveel aandacht voor het leven.’

‘Juist rond de dood is zoveel aandacht voor het leven.’

Massagetherapie

‘Hierna ben ik de HOLOS Academie voor massagetherapie gaan volgen. Tijdens de opleiding leerde ik ook veel over mezelf. In die periode overleed ook mijn vader en aan mezelf merkte ik zo dat rouw ook in je lijf gaat zitten. Het idee van de combinatie van rouw en massage heeft wel even tijd nodig gehad om te rijpen in mij. In mijn massagepraktijk was rouw regelmatig wel een thema, maar een jaar of vijf geleden ben ik mezelf helemaal gaan richten op cliënten met rouw en verlies.’

Opleiding Rouwen met Compassie

‘Ik ben toen een eigen opleiding/ nascholing gestart. Want, zo dacht ik, als ik ooit stop, dan kan ik wat achterlaten en kunnen anderen dit belangrijke werk op hun eigen manier doorzetten. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat als je een verlies doormaakt je eenvoudig ook zou kunnen kiezen voor een begeleider die lichaamsgericht werkt. De Nederlandse cultuur is toch nog steeds dat we vooral praten over rouw en daarin de oplossing zoeken. Ik noem me graag begeleider. Voor mij klinkt daar gelijkwaardigheid uit. Een cliënt heeft zelf ook veel wijsheid in zich en die wijsheid kan een cliënt ook aanspreken. En als begeleider bied ik een veilige plek waar het er mag zijn. Ergens ben je als rouwbegeleider een metgezel in rouw.’

‘Het lichaam rouwt altijd mee.’

Eigen rouwervaring

‘Het overlijden van mijn vader heeft me erg aangegrepen. Toen overleed ook mijn vijftienjarig nichtje. Het zijn dingen die ik met me meedraag zoals ieder mens zijn eigen verlieservaring met zich meeneemt.

Mijn zoon heeft een hersentumor. Het gaat gelukkig erg goed met hem. We leren leven met spanning en met het besef dat de tijd die je hebt niet vanzelfsprekend is.

Vorig jaar overleed mijn kleindochter. Ze is maar drie weken geworden. Het is voor mij een dubbele rouwervaring. ‘k Verloor zelf mijn kleindochter en ik zag hoe mijn dochter en haar partner het verlies doormaakten. Als moeder sta ik met lege handen. ‘Jij gaat een weg die ik niet ken’, zo besef ik. Voor rouw zijn geen handboeken.’

Heb je een missie?

‘Mijn missie is dat het voor iedereen vanzelfsprekend wordt dat als je te maken krijgt met een groot verlies, dat je dan je lijf erbij betrekt. We hebben gelukkig wel een beetje de wind in de rug: de verbinding tussen lichaam en psyche lijf is door mensen als Bessel van der Kolk en Peter Levine meer op de kaart gezet. Het dringt door in de psychotherapie en psychologen beseffen dat je het lijf bij het hoofd moet betrekken.Dat er dus ook een verbinding is tussen rouw en lichaam sluit hier helemaal bij aan. 

De opleiding ‘Rouwen met Compassie’ past echt bij mijn missie, ik hoop dat veel therapeuten en coaches het lichaam gaan betrekken bij hun cliënten met verlies. 

‘De Nederlandse cultuur is toch nog steeds dat we vooral praten over rouw en daarin de oplossing zoeken.’

Wat zou je willen dat mensen meer zouden begrijpen?

‘Het lichaam rouwt altijd mee. Eerlijk gezegd snapt ook iedereen dat wel. Herken je niet het gevoel van een olifant die op je borst staat? De kramp in de kaken. De buikpijn en stijve schouders? De vermoeidheid? En dat je lijf soms zo in een alertheid blijft? Praten over rouw, verlies en verdriet is heel behulpzaam, maar als je dit ook via het lichaam ervaart geeft je dat als mens zoveel meer draagkracht.’ 

Je las ons boek al. Wat vind je ervan?

‘Nou, eerlijk gezegd dacht ik: ik wilde dat ik dit had geschreven. ‘Van missen krijg je het koud’ is echt een briljante titel. ‘k Ben blij dat dit boek er bijna is. 

Wat mij betreft is dit verplichte literatuur voor iedere rouwbegeleider. En mensen in rouw zullen het met veel herkenning lezen. Er is geen boek waar het lijf zo genoemd wordt in combinatie in rouw.’ 

Tot slot nog dit