Rouw in alle huiskamers

Lekker zo’n titel ‘rouw in alle huiskamers’. Als het maar niet bij mij is, hoor ik mensen denken bij het lezen ervan. Het is ook wat mensen tegen ons zeggen als ze horen dat dit onze missie is. Veel mensen vinden rouw maar een moeilijk onderwerp, terwijl we ook weten dat als het niet bespreekbaar wordt gemaakt, het juist zorgt voor diep verdriet, fysiek ongemak en niet te vergeten eenzaamheid. Waarom is dat eigenlijk zo lastig onderwerp?

Angst voor het onderwerp

Uit onderzoek blijkt dat de meeste mensen wel eens nadenken over hun eigen levenseinde. Maar ook dat maar weinig mensen dit bespreekbaar maken met anderen. Dat komt in de meeste gevallen omdat je gesprekspartner zelf angst heeft voor dit onderwerp. Door die angst wordt de deur dichtgegooid als het onderwerp op tafel komt. 

Je zal begrijpen dat als de dood en rouw moeilijk bespreekbaar is in een periode dat een geliefde ernstig ziek is, dat dan de kans dat dit onderwerp makkelijk wordt besproken als iemand is overleden ook klein is. De meeste mensen die met rouw te maken krijgen zullen dit herkennen. En ook al lijkt het in de afgelopen 1,5 jaar in de media een steeds vaker besproken onderwerp, het is de grote groep Nederlanders die het nog steeds uit de weg wil gaan.

De (on)maakbare samenleving

In het najaar van 2019 waren wij bij een lezing van o.a. Dirk de Wachter en Damiaan Denys. De Wachter vertelde hoe zijn vader zielsverloren achterbleef na het overlijden van zijn vrouw en het enorme gevoel van machteloosheid die hij ervaarde. Toen hij onderzocht en beschreef in zijn boek De kunst van het ongelukkig zijn waar dit door kwam, werd hem duidelijk dat het streven naar geluk zo de overhand heeft gekregen dat er nauwelijks tolerantie is voor het lijden en het ongeluk wat het leven ook met zich meebrengt. 

Wij zijn het verleerd om het lijden te aanvaarden. 

“Het idee dat het leven vooral leuk moet zijn, is (..) de ziekte van deze tijd. Liever zag ik de barstjes. Beter zouden we leren ook een beetje ongelukkig te zijn.”

~ Dirk de Wachter

Denys vertelde over het boek waar op dat moment aan schreef Het tekort van het teveel. Dit gaat over ons Nederland. Nederland behoort tot het land met de gelukkigste mensen van de wereld en desondanks lijden er veel mensen aan mentale ziekten. Damiaan gaat in dit boek in op de abnormaliteit van mentale problemen: wanneer is het normaal dat we lijden en wanneer is het abnormaal. En zijn we normale zaken die bij het leven horen misschien niet als abnormaal gaan ervaren?

Rouwen is normaal

Zo is het eigenlijk ook met rouw. Rouwen is normaal en hoort bij het leven. Als mensen echter langer lijden dan de omgeving hanteerbaar vindt, dan wordt al snel geadviseerd om naar een psycholoog te gaan. 

We plaatsen het buiten ons zelf terwijl juist wij nodig zijn om het lijden verdraagbaar te krijgen. Juist door verbinding te maken.

Jij bent het probleem

De dood hoort bij het leven, rouw hoort bij het leven. Of dit nou rouw is door baanverlies, ziekte, corona, de dood, scheiding, het is allemaal onlosmakelijk verbonden aan ons. In plaats van ervan weg te kijken, help jij als je nu op dit moment bedenkt dat niet ‘de ander’ een probleem heeft omdat hij rouwt, maar dat je eigenlijk zelf een probleem kent omdat je het onderwerp niet durft te bespreken. 

En waarom niet? Omdat het wellicht angst oproept voor je eigen sterfelijkheid of dat van je naasten? 

De afgelopen jaren is er op verschillende media steeds meer aandacht voor het onderwerp en er verschijnen aantoonbaar meer boeken over het onderwerp. Toch hebben we nog een lange weg te gaan als we rouw (en dood) de huiskamers in willen hebben als de normaalste zaak van de wereld.

Op weg naar gezond rouwen

Als wij allemaal verantwoordelijkheid nemen voor de toenemende mentale klachten en eenzaamheid bij onze naasten, dan is er aandacht nodig. Aandacht voor het feit dat rouw en verdriet bij het leven horen. Die aandacht voor verdriet en pijn zorgt er voor dat pijn en verdriet minder kan worden. 

DOORleven betekent niet alleen dat je door kan gaan met leven maar dat je de pijn en het verdriet moet doorleven ofwel voelen, intens ervaren. Als we dat kunnen en wij zijn samen in staat om openlijk over pijn, verdriet, de dood en rouw te praten, dan voel je je gezien. Als het er mag zijn, dan hoe je niet te twijfelen aan de legitimiteit van je verdriet. En dan hoef je je niet terug te trekken in eenzaam verdriet. 

Zichtbaar rouwen zonder probleem

Zou het ons helpen om zichtbaar te rouwen? Dat vroeg ik mij de laatste maanden steeds vaker af. Iedereen die wel eens in Griekenland is geweest, weet dat het de normaalste zaak is om daar zwarte kleding te dragen zodat iedereen weet dat diegene rouwt en je een helpende hand kan bieden. 

Zou dat ons (nuchtere Nederlanders) helpen om het onderwerp meer bespreekbaar te maken? Rouw is geen probleem, het hoeft niet te worden weggestopt. Op onverwachtse momenten is rouw er weer, niet voorspelbaar of in een plan te vatten. Rouw is een gevoel wat, als je het herkent, alleen maar kan omarmen omdat het bij je hoort.

A Greek Photographer’s Ode to the Dying Art of Mourning. Een prachtige reportage van een Griekse fotograaf. De twee onderstaande foto’s komen ook uit de serie. Begin dit jaar werd het ook gepubliceerd in The New Yorker dat gaat over de uitstervende kunst van rouwen. Klik hier »

En als jij wat wilt doen voor die ander, leef je in en stop met positieve tegenstellingen en oplossingen. Diegene in rouw wil vaak maar een ding en dat is dat je de pijn erkent en daar een helpende hand bij biedt. En hoe teleurstellend misschien ook, die helpende hand is niet de positieve goeroe die nodig is maar heel eenvoudig een menselijke maat.

Foto komt uit de serie The Truth is in the Soil door fotograaf Ioanna Sakellaraki