De Pietà: een tijdloos beeld van rouw
Rouw is voor iedereen anders. Sommige mensen huilen veel, anderen worden stil. Sommigen willen praten over hun verlies, anderen sluiten zich af. Maar als je je afvraagt hoe rouw eruit ziet, is er één beeld dat veel mensen raakt: de Pietà. Dit is een afbeelding van Maria die haar overleden zoon Jezus vasthoudt. Al eeuwenlang laat dit beeld zien hoe diep verdriet kan zijn.
Het woord ‘pietà‘ komt uit het Italiaans en betekent ‘medelijden‘ of ‘mededogen‘. In de kunst verwijst het specifiek naar afbeeldingen van de rouwende Maria met het lichaam van Jezus. In het Nederlands wordt het vaak als ‘de bewening‘ vertaald.
De Pietà als symbool van verdriet
Je kan gerust zeggen dat de Pietà meer is dan alleen een religieus beeld. Het is zo universeel in hoe het laat zien hoe een moeder rouwt om haar kind. En dat gevoel is voor zoveel mensen herkenbaar, ook als je niet gelovig bent. Het beeld toont liefde, pijn en afscheid tegelijk. De houding van Maria, die haar zoon voorzichtig vasthoudt, laat zien hoe teder de band tussen moeder en kind is, zelfs na de dood. Haar gezichtsuitdrukking toont vaak een mengeling van verdriet en berusting.
Veel mensen herkennen precies diezelfde emoties in hun eigen proces van afscheid nemen: je wil de ander niet loslaten en je weet dat je de ander zult gaan loslaten.
Kunstenaars en de Pietà
Door de jaren heen hebben veel kunstenaars de Pietà geschilderd of gebeeldhouwd. Ze probeerden allemaal het diepe verdriet te laten zien. Maar hoe doet de kunstenaar dat en welke details laat deze zien? Elke kunstenaar heeft zijn eigen interpretatie en stijl. Daardoor zijn er veel verschillende Pietà-afbeeldingen ontstaan. Hier zijn een paar beroemde voorbeelden die je misschien kent:
Michelangelo’s Pietà (1498-1499)
Deze marmeren sculptuur staat in Rome. Het laat een jonge Maria zien die haar zoon vasthoudt. Een moeder die haar volwassen zoon op schoot heeft genomen. Deze rauwe werkelijkheid heeft Michelangelo met zoveel zachtheid en schoonheid weten te verbeelden!
Rogier van der Weyden’s Pietà (ca. 1441)
Dit schilderij hangt in Brussel. Het laat een Maria zien die bijna instort van verdriet. Van der Weyden’s werk laat de diepe emotie zien van een moeder die afscheid neemt van haar zoon. De gebogen houding van Maria benadrukt het gevoel van verlies en rouw. Rechts van hen zit Maria Magdalena, die geknield Jezus aanbidt.
Vincent van Gogh’s Pietà (1889)
Van Gogh heeft nauwelijks religieuze werken gemaakt. Wel maakte hij, slechts een paar maanden voor zijn eigen dood, een bijzonder werk: een Pietà, gebaseerd op een werk van Delacroix. Hij gebruikte felle kleuren en expressieve penseelstreken om het emotionele aspect van de scène te benadrukken. Sommigen denken zelfs dat de christus-figuur een zelfportret is.
De rouwende Maria in Van Gogh’s Pietà is anders dan in traditionele afbeeldingen. Haar gezicht roept een gevoel van ziekte op. Zou hij willen benadrukken hoe de fysieke impact van verdriet is? Maria’s uitdrukking is intens en bijna wanhopig, wat een rauw en direct gevoel van rouw overbrengt.
Waarom raakt de Pietà ons?
De Pietà is zo bekend, dat iedereen er iets in kan vinden. Je bent niet de eerste die zo’n groot verdriet meemaakt. Je staat niet alleen. Mensen voelen al eeuwenlang dezelfde pijn bij verlies. En als je de huilende moeder ziet, dan kan je ook even stil staan bij je eigen verdriet. Het zegt dat het oké is om verdrietig te zijn.
Maar er is nog iets bijzonders. Deze Pietà afbeeldingen laten ook allemaal zien dat zelfs in het diepste verdriet er nog steeds liefde en tederheid kan zijn.
Troost vinden in kunst
Voor mensen die rouwen, kan de Pietà troost bieden. Het laat zien dat anderen ook dit soort pijn hebben gevoeld. Het vertelt op een unieke manier dat rouw een teken van liefde is. Je rouwt omdat er liefde was. En kijkend naar kunstwerken kan je iets herkennen van je eigen rouw, verdriet en afscheid. Misschien helpt het om woorden te kunnen geven aan je verdriet. Kunst kan je helpen om gevoelens te uiten die je misschien moeilijk onder woorden kunt brengen.
Anders dan een traditionele Pietà verbeelding, zien we hier een zoon die zijn vader op schoot heeft.
De Pietà is dan een eeuwenoude verbeelding die op heel veel manieren is herhaald. Maar het raakt. Het laat zien dat verdriet van alle tijden is. Kijk ernaar. Misschien helpt het je om je verdriet zelf woorden te geven, een vorm te geven, een plek te geven. Misschien is juist de herkenning een belangrijke stap naar herstel.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Of rouw je nu zelf raakt of dat je iemand kent die rouwt, je kan zoekende zijn in wat je nu moet doen. In onze tweewekelijkse nieuwsbrief delen we unieke informatie over Rouw & Verlies en over Erven & Nalaten.
De mails die we schrijven zijn in toegankelijke taal en toch gaat het over grote en belangrijke thema's. Daarom maken we al dat ingewikkelde graag gemakkelijker voor je. En we helpen je met deze informatie zo concreet mogelijk zodat jij er iets mee kan doen.