Het ethisch testament: nalatenschap van wijsheid en waarden

Als RegisterExecuteur zie ik dagelijks hoe families bezig zijn met het regelen van erfenissen. De aandacht gaat vaak uit naar geld, huizen en persoonlijke bezittingen. Maar ik merk steeds vaker dat mensen ook nadenken over een ander soort erfenis: hun levenslessen, waarden en wijsheid. Een ethisch testament kan hier uitkomst bieden.

Wat is een ethisch testament?

Een ethisch testament is geen juridisch document zoals een gewoon testament. Het is een persoonlijke boodschap waarin je jouw levensvisie, waarden en belangrijke herinneringen deelt met je dierbaren. Het is een document dat je tijdens je leven schrijft en dat na je overlijden troost, richting en inspiratie kan bieden aan degenen die je achterlaat.

Vorige maand sprak ik met Gerard. Hij is 76 jaar, weduwnaar en vader van twee zoons die allebei in het buitenland wonen. Hij vertelde me dat hij, naast zijn financiële zaken, ook graag zijn familieverhalen en levenslessen wilde doorgeven. “Mijn kleinkinderen kennen de verhalen van vroeger nauwelijks. Ik wil ze niet alleen mijn spullen nalaten, maar ook mijn geschiedenis.”

Meer dan alleen materiële zaken

In onze maatschappij draait veel om bezit. Maar is dat wel wat echt telt? De Amerikaanse psycholoog Marshall Duke ontdekte dat kinderen die de familieverhalen kennen, over het algemeen weerbaarder zijn en een sterker gevoel van identiteit hebben. Je ethisch testament kan dus een waardevol geschenk zijn.

“Toen mijn oma overleed,” vertelde een van onze cliënten me, “vonden we tussen haar papieren een brief aan ons allemaal. Ze vertelde over haar leven, de belangrijkste manieren hoe ze in het leven staat, de keuzes die ze had gemaakt en wat ze daarvan had geleerd. Eerlijk gezegd is die brief voor ons waardevoller dan alle sieraden die ze heeft nagelaten.”

Wat kun je opnemen in een ethisch testament?

Je kunt in je ethisch testament opnemen wat jij belangrijk vindt. Denk aan:

• Belangrijke levensgebeurtenissen en wat je daarvan hebt geleerd
• Waarden die je altijd hebt toegepast in je leven
• Familieverhalen die anders verloren zouden gaan
• Persoonlijke boodschappen aan specifieke dierbaren
• Adviezen die je zou willen geven
• Uitdrukking van je dankbaarheid en liefde

Geen vormvereisten

Anders dan een juridisch testament zoals een gewoon testament, heeft een ethisch testament geen vormvereisten. Je kunt het handgeschreven maken, typen, als video opnemen of inspreken als geluidsbestand. Kies een vorm die bij jou past.

Zo ken ik het voorbeeld van iemand die geluidsopname van opa kreeg waarin hij de kleinkinderen vertelde over zijn jeugd tijdens de oorlog. Een ander schreef een dagboek met levenslessen. Weer een ander maakte een fotoboek met bij elke foto een persoonlijk verhaal.

Praktische tips voor je ethisch testament

Als je besluit een ethisch testament te maken, kunnen deze tips je helpen:

• Neem de tijd. Je hoeft het niet in één keer af te maken. Je kunt er maanden of zelfs jaren over doen.
• Wees eerlijk en authentiek. Het gaat om jouw persoonlijke ervaringen en inzichten.
• Denk na over hoe je het wilt bewaren. Zorg dat je nabestaanden het kunnen vinden of geef het aan iemand die je vertrouwt.
• Bespreek het met een vertrouwenspersoon. Soms helpt het om je gedachten te delen voordat je ze opschrijft.
• Overweeg om delen ervan al tijdens je leven te delen. Sommige boodschappen zijn te mooi om te wachten tot na je overlijden.

Een bijzonder geschenk

Een ethisch testament is een bijzonder cadeau. Het laat je nabestaanden niet alleen achter met spullen, maar ook met wijsheid, inzichten, herinneringen en liefde. In een tijd waarin we steeds meer digitaal leven, biedt het een prachtige persoonlijke nalatenschap.

Ik heb gezien hoe families troost vonden in zo’n ethisch document. Soms brengt het families onder spanning wat dichter bij elkaar. Want soms begrijp je elkaar beter door de verhalen die anders verloren waren gegaan.

Denk je er ook over na wat je, naast je materiële bezittingen, zou willen nalaten aan je dierbaren? Misschien is een ethisch testament iets voor jou. Het hoeft niet perfect te zijn – het gaat om de intentie en de liefde waarmee je het maakt.

Sandra Jongeneelen
RegisterExecuteur

Bron: Duke, M. P., Lazarus, A., & Fivush, R. (2008). Knowledge of family history as a clinically useful index of psychological well-being and prognosis: A brief report. Psychotherapy Theory, Research, Practice, Training, 45(2), 268-272.